Nowotwór złośliwy piersi stanowi poważny problem zdrowotny w dzisiejszym społeczeństwie.
Jest to najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet Polsce. Pod względem ilości zgonów rak piersi u kobiet zajmuje drugie miejsce po raku płuca.
Największe ryzyko zachorowania obserwuje się u kobiet w wieku 50-69 lat .
Istnieje wiele znanych czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na ten nowotwór. Aktualne dane potwierdzają, że istotnym czynnikiem ryzyka jest płeć żeńska, nowotwór stwierdzony u krewnych I stopnia, nosicielstwo mutacji, czynniki genetyczne, łagodne zmiany stwierdzane w gruczole piersiowym oraz wiek powyżej 60 lat. Należy pamiętać, że zwiększone zachorowanie na raka piersi jest też ściśle związane z obecnym stylem życia. Udowodniono wpływ aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diety na rozwój raka piersi. Zauważono, że mała aktywność fizyczna oraz nadwaga u kobiet po menopauzie są przyczyną ok ¼ zachorowań na raka piersi. Wzrost BMI (Body Mass Index) w wieku pomenopauzalnym oraz inne objawy zespołu metabolicznego, do których zaliczamy: obniżony poziom HDL (high-density lipoprotein, podwyższony poziom LDL (low-density lipoprotein), trójglicerydów, insulinooporność, nietolerancja glukozy i nadciśnienie tętnicze, zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Również nie bez znaczenia jest spożywanie alkoholu, co wiąże się ze zwiększoną ekspozycją na estrogeny.
Dotychczasowe dane pokazują, iż zwiększona aktywność fizyczna w młodym wieku od 11 do 24 lat oraz zwiększony wysiłek fizyczne w trakcie całego życia zmniejsza zachorowalność na ten nowotwór do 40% w wieku późniejszym.
Długotrwale podwyższone stężenie estrogenów w organizmie kobiety ma również znaczący wpływ na rozwój raka piersi. Dlatego wczesny wiek pierwszej miesiączki oraz późna menopauza zwiększają to ryzyko.
Kobiety, które nigdy nie rodziły, bądź zaszły w ciążę po 30 r życia są znacznie bardziej narażone na rozwój raka piersi, niż kobiety które urodziły przynajmniej jedno dziecko i długo karmiły piersią.
Nie bez znaczenia dla zwiększonego ryzyka rozwoju złośliwego nowotworu piersi ma długotrwała hormonalna terapia zastępcza. Również stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej nieznacznie zwiększa to ryzyko.
Czynnikiem 5-krotnie zwiększającym ryzyko raka piersi jest stwierdzana w badaniach obrazowych zwiększona gęstość gruczołu. Obecność zmian atypowych w niektórych zmianach rozrostowych w piersi również koreluje z częstszym występowaniem raka.
Omawiając etiologię raka piersi, należy pamiętać o czynnikach genetycznych. Kobiety, które są nosicielkami mutacji BRCA1 i BRCA2 są narażone na rozwój nowotworu ok 30-krotnie częściej niż w populacji ogólnej. Mutacje te u kobiet nie występują często (ok 0,4 % populacji europejskiej ), zatem rozpoznanie raka piersi związanego z obecnością mutacji genów BRCA1 i BRCA2 to niewielki odsetek wszystkich zachorowań. W pewnej grupie chorych na raka piersi stwierdza się również obecność nosicielstwa innych rzadkich mutacji takich jak PTEN, CHEK2, NOD2, TP53, CDH1, ATM.
Opisane czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka piersi pozwalają w znacznej mierze ustrzec się przed rozwojem tego nowotworu. Istotnym zarówno zmiana stylu życia u wszystkich kobiet, jak również profilaktyka u nosicielek mutacji genu BRCA1 i BRCA2 polegająca na usunięcie jajników u kobiet po okresie rozrodczym lub w wieku 35-40 lat.
W przypadku wystąpienia tych mutacji poddanie się obustronnej profilaktycznej podskórnej mastektomii zmniejsza radykalnie ryzyko zachorowania.
Niestety w wielu przypadkach nie znamy czynników, które wpływają na zwiększoną zapadalność na raka piersi, dlatego tak ważne jest wykonywanie systematycznych badań obrazowych takich jak mammografia, USG czy rezonans piersi.
Piśmiennictwo:
- Krzakowski M, Potemski P, Warzocha K, Wysocki P. Onkologia Kliniczna Via Medica 2014.
- Ruder EH, Dorgan JF, Kranz S, Kris‑Etherton PM, Hartman TJ. Examining breast cancer growth and lifetyle risk factors: early life, childhood, and adolescence. Clin Breast Cancer 2008, 8(4): 334‑
- McPherson K, Steel CM, Dixon JM. Breast cancer – epidemiology, risk factors, and genetic. BMJ 2000, 9,321(7261): 624‑628
- Friedenreich CM. Physical activity and breast cancer: review of the epidemiologic evidence and biologic mechanisms. Recent Results Cancer Res 2011, 188:125‑
- Key TJ, Appleby PN, Reeves GK, Roddam A, Endogenous Hormones Breast Cancer Collaborative Group, at.al Body mass index, serum sex hormones, and breast cancer risk in postmenopausal women. J Natl Cancer Inst. 2003 Aug 20;95(16):1218-26.
- Capasso I, Esposito E, Pentimalli F, Crispo A, Montella M, et al. Metabolic syndrome affects breast cancer risk in postmenopausal women: National Cancer Institute of Naples experience. Cancer Biol Ther. 2010 Dec 15;10(12):1240-3. Epub 2010 Dec 15.
- Morimoto L.M., White E., Chen Z., i wsp. Obesity, body size and risk of postmenopausal breast cancer: The Women’s Health Initiative (United States). Cancer Causes Control 2002; 13: 741-751.
- Singletary K.W., Gapstur S.M. Alkohol and breast cancer: review of epidemiologic and experimental evidence and potential echanisms. JAMA 2001; 286: 2143-2151.
- Brożek I., Limon J. Poradnictwo genetyczne w dziedzicznym raku piersi. W: Jassem J., Krzakowski M. ( red.). Rak piersi: praktyczny przewodnik dla lekarzy. Via Medica, Gdańsk 2014: 21- 30.
- McPherson , Steel C. M., Dion J.M. ABC of breast diseases. Breast Cancer – epidemiology, risk factor and genetics. Br. Med. J. 2000; 321: 624-628
Autor: lek. Daria Świniuch; wykładowca Katedry i Klinki Onkologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu..